Zakres funkcji przedszkola, ich realizacja i społeczne znaczenie uwarunkowane są zarówno zasięgiem przedszkola jak i wiekiem dzieci. Istotne znaczenie mają tu specyficzne cechy przedszkola jako instytucji wychowawczej zbliżające je do instytucji rodziny. Uspołecznienie dziecka w przedszkolu jest kontynuacją oddziaływań środowiska rodzinnego. Realizowana przede wszystkim droga spełniania przez przedszkole podstawowych funkcji: opiekuńczej, dydaktycznej i wychowawczej. Podstawowym zadaniem przedszkola jest ukształtowanie zespołu cech, postaw, pożądanych ze względu na ideał wychowania oraz przygotowanie dziecka do roli aktywnego współuczestnika i współtwórcy życia społecznego. Dziecko w wieku przedszkolnym charakteryzuje się heteronomią moralną. Gromadząc doświadczenia, coraz lepiej opanowuje umiejętność orientowania się w tym, co dorośli uważają za słuszne i dobre, a co złe i niewłaściwe. Doskonałą okazją do zdobywania doświadczeń społecznych jest pobyt dziecka w przedszkolu. To tutaj dziecko zaspokaja potrzebę kontaktu z rówieśnikami, chętnie się z nimi bawi, zdobywa nowe jakościowo doznania społeczne i uczuciowe. Dlatego też, na terenie przedszkola, podstawowym zadaniem w socjalizacji jest sposób kierowania doświadczeniem, jakie dziecko zdobywa pełniąc rolę członka zbiorowości. Realizacja tego zadania polega na wyrabianiu nawyków i poszerzaniu doświadczeń dziecka, stanowiących podstawę zarówno dla rozwoju intelektualnego jak i dla zdobywania dojrzałości społecznej, oraz wymaga organizowania odpowiednich uspołeczniających sytuacji. Prawidłowe pokierowanie procesem uspołecznienia zależy w dużej mierze od nauczyciela - wychowawcy, który oddziałuje na dziecko w sposób bezpośredni i pośredni - poprzez zorganizowani środowiska wychowującego. Realizacja podstawowych celów przedszkola, spoczywająca na nauczycielu wymaga stopniowego stworzenia kolektywu o cechach sprzyjających opiekuńczej, wychowawczej i dydaktycznej pracy przedszkola. Grupa przedszkolna staje się płaszczyzną społecznego uczestnictwa dzieci, stwarzającego możliwość kierowanej przez nauczyciela internalizacji norm i wartości wnoszonych do grupy oraz ról społecznych w niej spełnianych. Przebieg i wyniki tego procesu świadczą o skuteczności pracy wychowawczej, pośrednio zaś o rzeczywistych związkach nauczyciela z dziećmi, o jego autorytecie i zaufaniu dzieci, wzajemnym zrozumieniu nauczyciela i wychowanków.
W pracy z dziećmi przedszkolnymi istotne znaczenie mają metody oparte na działaniu, zwłaszcza metody samodzielnych doświadczeń. Istotą ich jest taka organizacja życia w zespole dziecięcym przez nauczyciela, aby gromadzone przez poszczególnych członków zespołu doświadczenia miały pożądany charakter. Wynikiem pracy z dziećmi jest ich uspołecznienie przez udział w życiu zorganizowanej grupy. W przedszkolu dziecko zaczyna uczestniczyć w życiu zbiorowym regulowanym obiektywnym porządkiem, do którego trzeba się dostosować i któremu trzeba się podporządkować.
Z istoty wychowania przedszkolnego wynika, że jego funkcje - opiekuńcza, wychowawcza, dydaktyczna i społeczna są ze sobą integralnie powiązane, jedna warunkuje drugą i wszystkie razem składają się na efekty działalności przedszkola. Zadania realizowane w procesie uspołecznienia, stosowane metody oraz treści, związane są z uczestnictwem dziecka w życiu określonych grup społecznych, a więc: rodziny, grupy przedszkolnej i społeczeństwa.
Ogromnie ważnym czynnikiem procesu kształtowania postaw interpersonalnych dzieci jest nieustannie obecny przykład postępowania dorosłych z jego otoczenia, czyli rodziców i nauczycieli przedszkola.
Jolanta Piasecka |